विदेशबाट बाकसमा फर्केका बुधन परिवारको विजोग : नत बिमा रकम पाए, न क्षतिपुर्ति

शैलेन्द्र क्रान्ति-
जनकपुरधाम, मंसिर २० गते ।

जनकपुरधाम–जटही सिक्सलेन सडकबाट २५ मिटर पूर्व गल्लीमा हिडेपछि बुधन पण्डितको घर पर्छ । दुई धुर जग्गामा चारैतिर इँट्टाको पर्खाल र माथिबाट जस्ता पाताको छानो छ । एउटा कुनामा जस्ता पुगेको पनि छैन । त्यहाँ त्रिपाल प्लास्टिकले टालटुल पारिएको प्रष्टै देख्न सकिन्छ । घरको भित्तामा पलास्टर छैन, नत भूँमा ढलान नै । वर्षाको बेला चुहिन्छ । पानीपानी हुन्छ । बस्न सक्ने अवस्थ समेत हुँदैन । जनकपुरधाम उपमहानगरपालिका २० देवपुरारुपैठामा पर्ने त्यो सानो झुपडीपमा गुजारा गरिरहेका छन् विदेशी भूमिमा एकवर्ष अघि ज्यान गुमाएका ४२ वर्षीय बुधन पण्डितको परिवार ।

बुधनको ३६ वर्षीया श्रीमती उर्मिला, जेठो छोरा १९ वर्षीया उमेश र कान्छो १७ वर्षीय दिनेश जसोतसो जीवन धानिरहेका छन् । २०७८ असोज ७ गते बुधनको कतार स्थित दोहामा एयरपोर्टको रनवे बनाउने क्रममा मृत्यु भयो । खाना खाएर श्रीमती उर्मलासंग कुरा गर्दै गर्दा पछाडीबाट बुल्डोजरले किचिएर बुधनको मृत्यु भयो । कतारमा आगामी मंसिर ४ देखि चलिरहेको एसियाली विश्वकप फुटबलको तयारी स्वरुप एयरपोर्टको रनवे तयार गर्ने काममा लागेका थिए बुधन ।

कतारको नाइलबीम हार्म स्ट्रोन कन्ट्रक्सन कम्पनीमा उनी लेबरको काम गर्थे । चारवर्ष अघि कतार गएका बुधन मृत्यु पश्चात १४ दिनपछि बाकसमा स्वदेश फर्किए । अहिले उनको परिवार ससुराको जग्गामा सानो झोपडी बनाएर आश्रय लिएका छन् । आर्थिक रुपमा विपन्न उनको परिवारको साँझ बिहानको चुल्हो छोरा उमेशको ज्याला मजदुरीबाट बल्छ । शव आएपछि सरकारले क्रिया खर्च स्वरुप २५ हजार रुपैयाँ मात्र दिएको थियो । तर, घटनाको एक वर्ष बित्दा पनि उनको परिवारले श्रम विभागबाट नत बिमा रकम पाएका छन्, न त कार्यरत्त कम्पनीबाट क्षतिपुर्ति नै । श्रम विभाग र राजदुताबासमा विमा रकम र क्षतिपुर्तिका लागि सबै कागजी प्रक्रिया पुर्याएर दौडधुप गर्दा कुनै सुनुवाइ छैन ।

‘बुबाको मृत्युपछि इन्स्योरेन्सको जति क्लेम गर्नुपर्ने थियो, गरें । अहिलेसम्म श्रम विभागबाट एक रुपैयाँ बिमा रकम पाएको छैन । दौडधुप गरिरहेको छु, जान्छु, म्यासेज गर्छु कुनै रेस्पोन्स छैन’, दिनेशले दुखेसो सुनाउँदै भने ‘नेपाल सरकारले केही गरेन । कम्तिमा दुतावासले त्यहाँको कम्पनीलाई क्लेम गर्न सक्छ नि ! त्यहाँ पनि सबै डकुमेन्ट दिँदा कुनै वास्ता नै छैन । कतैबाट कुनै सहयोग छैन ।’

बिमा रकम र क्षतिपुर्ति पाउने छाटकाट नदेखेपछि उनको परिवारले आश मारिसकेको छ । ‘बिमा रकम र दुर्घटनाको क्षतिपुर्ति ६ महिना पहिले नै दिन्थ्यो होला । अब त मलाई विश्वास नै भइरहेको छैन । अब दिने मन भए दिन्छ, होला होइन भने दिँदैन ।’ जेठो छोरा उमेशले भने ।

बुधनको आफ्नो घर धनुषाको नगराइन नगरपालिका ३ घोडघासमा हो । बुबा मंगल पण्डित र आमा जसोधिया देवीका पाँच छोरा मध्ये काइला बुधन घरको जर्जर आर्थिक अवस्था टाल्न झण्डै १० वर्ष विदेशमा पसिना बगाए । त्यसअघि ५ वर्ष उनी मलेसिया पुगेर फर्केका थिए । त्यति सुझबुझ नभएकाले उनको भागको सम्पति घोडघासमा पनि रहेन । भाइभाइमा छुट्टिएपछि उनको भागमा परेको सम्पति पनि ऋणमै गयो । ऋणको भार टार्न उनले आफ्नो भागको सम्पति बेचे । झण्डै तीनवर्ष ससुरा रामचलितर पण्डितको घर जनकपुरधाम उपमहानगरपालिका २० देवपुरा रुपैठामा शरण लिएका छन् उनको परिवारले । श्रीमती र छोराहरु पहिला खासै सम्पतिप्रति चाँसो चिन्ता राखेनन् । पछि दुर्घटनामा उनको मृत्युपछि छोराहरु अलिअलि बुझ्न थाले ।

‘बुबा त्यति नबुझ्ने गरेकाले विदेशमा काम गरेर पैसा मात्रै पठाउनु भयो । त्यसले परिवार चल्यो । बचत गर्नुभएन । तर अन्तिममा सम्पतिको अत्तोपत्तो भएन । हाम्रो भागमा परेको सम्पति पनि ऋण बुझाउन विक्री भएपछि हामी मावली घरमा शरण लिनु पर्यो ।’ छोरा दिनेशले सुनाए ।

ससुरा चलितरका चार छोरी छन् । विहेबारी गरेर आफ्नो घर गइसकेकी छन् । त्यही क्रममा उनले ज्वाइँ बुधनबाट दुईलाख रुपैयाँ सापटी लिएका थिए । तर फिर्ता गरेनन् । बुधनकी सासु आमा अग्नी देवीको दुईवर्ष अघि देहान्त हुँदा छोरी मध्येकी जेठी उर्मिलालाई समाजले दागबती दिलाएका थिए । ससुरा चलितरले यही घरमा बस्न भनेपछि छोरीसहित नातिहरु बस्न थाले । तर, त्यो झुपडी भएको जग्गामाथि मुद्दा परेको छ । पछि विवाद भएपछि चलितर बाहिरै बस्ने गरेको छिमेकहरु सुनाउछन् ।
‘बुधन घोडघासमा भएको आफ्नो भागको जग्गा बेचेर ऋण तिरे । यो जग्गामाथि पनि मुद्दा परेको छ । उनको परिवारको अवस्था दयनीय छ । जेठो छोराले जसोतसो ज्याला मजदुरी गरेर घर चलाउँछन् । सम्पतिको नाममा केही छैन’ छिमेकी रेखादेवी राउतले भनिन् ।

कान्छो छोरा दिनेश जनकपुरधाम स्थित राजर्षि जनक क्याम्पसमा कक्षा ११ मा पढिरहेका छन् । दिनेशले सँधै ज्याला मजदुरीको काम पाउँदैनन् । जसले परिवारमा संकट छ । आमा उर्मिलालाई छोराको भविष्य र बसेको घरको मुद्दाको चिन्ताले पिरोलेका छ । ‘श्रीमानको कमाइले घरपरिवार चल्थ्यो । अब यो जग्गामाथि पनि मुद्दा परेको छ । कान्छो छोरा जसोतसो पढिरहेका छन् । त्यो पनि जेठो छोरा उमेशको मजदुरीले’ उर्मिलाले भनिन् ‘श्रीमानको मृत्युपछि बिमा रकम र क्षतिपुर्ति पाइएन । छोराको भविष्यलाई लिएर चिन्ता छ । हामीलाई सुरक्षित महसुस भइरहेको छैन ।’

उनको यो अवस्थाले छिमेकीहरु पनि चिन्तित छन् । दिनेशले नि सँधै ज्यालामजदुरीको काम पाउँदैनन् । सरकारले मृत्युपछि क्षतिपुर्ति नदिनु दुखद रहेको छिमेकी हेमकुमार साहको गुनासो छ । आपदमा रहेका उनको परिवारलाई सरकारले बिमा रकम र क्षतिपुर्ति कम्पनीबाट उपलब्ध गराउन सहयोग गर्नुपर्ने स्थानीयको जोड छ ।