आज दिपावली !

टुडेपाटी-
जनकपुरधाम, कार्तिक १५ गते ।

आज कुकुर पूजा र लक्ष्मी पूजा गरिँदै छ। यसवर्ष तिथिको हेरफेरका कारण कुकुर तिहार तेस्रो दिनमा परेको छ । जसले गर्दा आज बिहान कुकुर पूजा र साँझ लक्ष्मी पूजा गर्नुपर्ने नेपाल पञ्चाङ्ग निर्णायक विकास समितिले जनाएको छ।

कात्तिक कृष्ण चतुर्दशीको दिन कुकुरलाई विशेष सम्मान गर्दै मनपर्ने परिकार दिनुपर्ने धार्मिक मान्यता छ। यमराजको द्वारपाल श्याम र सबल नामका कुकुरले यमलोक जाँदा बाटो खुला गरिदिने विश्वासले कुकुर तिहार मनाउने गरिएको धर्मशास्त्रविद् प्रा.डा. रामचन्द्र गौतम बताउँछन्। युधिष्ठिरलाई स्वर्ग यात्रामा पनि साथ दिएको धार्मिक कथाले कुकुरलाई मानवकै हितैषी मानिन्छ।

आजका दिनलाई नरक चतुर्दशी पनि भनिन्छ। यस दिन अरुणोदयकालमा नदी वा तलाउमा स्नान, तर्पण गरि यमदीप बगाउँदा नरकको दर्शन नगर्नु पर्ने धार्मिक विश्वास छ। बिहानै घर सफा सुग्घर गरेर गाईको गोबर र रातोमाटोले लिपपोत गरी लक्ष्मीलाई आमन्त्रण गरिन्छ, जसलाई दीपमालिका पनि भनिन्छ।

कात्तिक कृष्ण औंसीको रातलाई सुखरात्रि भनिन्छ। लक्ष्मी पूजाका लागि आँगनदेखि मूलढोका हुँदै पूजाकोठासम्म गाईको गोबर, रातोमाटोले लिपपोत गरेर चामलको पीठो र अबीरले लक्ष्मीको पाइला बनाई लक्ष्मीको आगमनको मार्ग तयार गरिन्छ। पाइलापिच्छे दीप प्रज्ज्वलन गरी झिलमिलि बनाइन्छ, जहाँ हाल मैनबत्तिको प्रयोग पनि बढ्न थालेको छ। तर, दीयोमा तेल राखेर बत्ती बाल्नु नै वैदिक परम्परा भएको धर्मशास्त्रविद् गौतम बताउँछन्।

लक्ष्मीपूजापछि कन्या केटी र छोरी चेलीलाई लक्ष्मीको प्रतीक मानी पूजा गरी दक्षिणासमेत दिने परम्परा छ। सन्ध्याकालमा पूजा गरी मध्यरातमा घरका महिलाले ‘अलक्ष्मी भागोस्, लक्ष्मी र धन-धान्यको आगमन होस्’ भनी नाङ्लो ठटाउने चलन पनि छ। आज साँझ युवतीहरूले समूहमा भैलो खेल्ने प्रचलन छ, जसलाई भगवान विष्णुले बलिराजालाई दिएको वरदानको सम्झनामा गाइन्छ। भैलो खेल्न आउनेलाई धान, चामल, फूलमाला, पैसा, रोटी दिइन्छ, जसलाई कात्तिकको दान मानी पुण्य प्राप्त हुने विश्वास छ।

यस अवसरमा आज बजारमा दीपावली गरी झिलमिलि सजाइन्छ। कतै कतै आजै गाई पूजा गर्ने परम्परा पनि छ, यद्यपि औँसीपछि मात्र गाई पूजा गर्नुपर्ने शास्त्रीय मान्यता रहेको धर्मशास्त्रविद् प्रा.डा. देवमणि भट्टराई बताउँछन्।